Kentsel Enerjiyi Yeniden Tanımlamak

Dünya nüfusu yaklaşık 8 milyar ve Dünya Kentleşme Olasıkları Raporuna* göre nüfusun yaklaşık %50’sinden fazlası şehirlerde yaşıyor. 2030 yılına kadar bu oranın %60’ın üzerine çıkacağı öngörülüyor.

Öyle ki kentleşme denilen toplum bilim terimi bundan birkaç yüzyıl önce literatürümüzde yoktu. Endüstrileşmeyle birlikte Batı Avrupa ve Birleşik Devletlerde 4 kişiden 3’ünün şehirlerde yaşamaya başladığı dönemin kapıları açıldı. Geleneksel toplumdan modern topluma geçiş ivme kazandı.

Endüstri üretim demekti ve üretim için enerjiye ihtiyaç vardı, salt insan emek-yoğun ilişkisinden daha fazla ve farklı bir enerjiye… Yirminci yüzyılda artık şehirler genişlemeye , kentleşme kavramı kendi tanımını oturtmaya ve mega şehirler gün yüzüne çıkmaya başlamıştı. Yeni yüzyılda ticaret ve finansın merkezi olan büyük şehirler için; alt yapı, ekonomi, iletişim ve ulaşım gibi birçok ihtiyaç ve sorunu konuşur olduk. Bu ihtiyaçların temelini oluşturan enerji son otuz yıl içerisinde bir güvenlik sorunu haline geldi.

Bugün geldiğimiz noktada nüfus yoğun şehirler, genel enerji talebinin üçte ikisini oluşturuyorlar ve küresel karbon emisyonunda da başrolü paylaşıyorlar. İklim değişikliği tartışmalarının merkezinde yer alan şehirlerimiz için yarına dair arz, maliyet-etkin bina hedefleri ve çevresel gerekçeler gibi sorunlara; enerji kaynaklarını çeşitlendirmeyi başararak, elektrik alyapısını ekonomik büyümeyi ve yüksek yaşam kalitesini destekleyecek şekilde geliştirerek çözüm getirebiliriz.

Bu anlamda şehirler, geleceğin enerjisine yön verebilirler.

Altyapı ve Enerji Krizine Karşılık: Akıllı Şehirler ve Şebekeler

Sürekli kentsel büyüme ile başa çıkmak adına şehirleri yönetmenin ve onları daha etkili hale getirmenin yeni yolları uzun yıllardır araştırılıyor. Dijital teknoloji ve enerji dünyası ya da Enerji 3.0 arasındaki yakınlaşma, hem daha iyi bir yaşam kalitesi hem de daha az enerji tüketimi sağlayacak yeni bir ekosistemin önünü açabilir. Bu konuda son yıllarda karşımıza 'akıllı şehir' (Akıllı Şehir sürdürülebilir enerji yönetimi de dahil olmak üzere temel işlevlerini geliştirmek için veri ve dijital bağlantıdan yararlanıyor) konsepti çıkıyor.

Akıllı şehirler israfın önüne geçerek güvenilir, temiz ve ekonomik çözümler sunuyorlar. Akıllı şebeke projeleri ile de kentsel enerji ikilemlerine uzun vadeli katkı amaçlanıyor. Akıllı Şebeke, enerji sektörünü ekonomik ve çevresel sağlığımıza katkıda bulunacak yeni bir güvenilirlik, kullanılabilirlik ve verimlilik çağına taşımak için benzeri görülmemiş bir fırsat!

Dağıtım sistemlerinin; rüzgar ve güneş gibi aralıklı yenilenebilir enerjilerin, daha derin entegrasyonuna ayak uydurmasına yardımcı olabilir. Ayrıca bağlı yerel enerji depolama sistemlerinin şebekede daha fazla yenilenebilir enerjiyi nasıl destekleyebileceği konusunda da alternatif çözümler geliştirilebilir.

Şekil 1: Akıllı Şehir Bileşenleri

Günümüzde, uzun süreli elektrik kesintisinin nasıl domino etkisi yaratabileceğini düşünün - bankacılık, iletişim, trafik ve güvenliği etkileyebilecek bir dizi tehlike... Akıllı şebeke (smart grid), elektrik sistemimize esneklik katarak, şehrin; şiddetli fırtınalar, depremler veya saldırılar gibi acil durumlara daha iyi hazırlanmasını sağlayan bir iletişim ağı görevini de üstlenecektir.

Akıllı dönüşüm çok kısa sürede gerçekleşecek bir devrim olmasa da, en azından şehirleri bu dönüşüme hazırlayacak sürecin başladığını belirtmekte fayda var. Dünyada belirli başlı pilot şehirler altyapısal yatırımlarına hız verirken; özel finansman kaynakları veya fonlarla geleceğin şehir modelleri oluşturuluyor. Bu anlamda kendi kendine yeten enerjiyi bina içerisinde üretip-döndüren ve bunu yaparken tüm çevresel-sosyal-etik değerleri düşünen bir gelecek hayali çok da uzak değil! Özellikle kullandığı enerji kaynakları ve yaptıkları tasarrufla New York, Oslo, Boston ve karbonsuz havaya geçiş planı yapan Reykjavik gibi şehirler yerel politikalarını bu konuda birer lokomotif olma yolunda şekillendirirken; akıllı şehir dönüşümünde başrolü oynamaları da muhtemel görünüyor.

* https://population.un.org/wup/ (Güncel verilere ulaşılabilir)

Akıllı Şehir ve Şebeke için kaynak tavsiyeleri: Smart and Sustainable Power Systems: Operations, Planning, and Economics of Insular Electricity Grids, João P. S. Catalão ve Smart Grid Analytics for Sustainability and Urbanization, Zbigniew H. Gontar (SGH Warsaw School of Economics, Poland)